22-23 oktober 2015: Mission accomplished!

Deze laatste dagen is het de afsluiting van onze missie.  Een raar gevoel om na 5 jaar alles los te laten…  Maar het is met toch wel met een gerust hart. We hebben op vijf jaar tijd veel vooruitgang kunnen boeken: goede verzorgingstechnieken, propere wonden, minder wondinfecties en doorligwonden, goede huidtransplantaties, een geslaagde introductie van stomazorg, … En we hebben 3 verpleegkundigen op kunnen leiden die ons werk met het nodige enthousiasme zeker verder zullen zetten. 

Gisteren hebben we eindelijk Mme Eulalie, de directrice Nursing, nog eens kunnen spreken. Ze was immers vanaf zondag al opgevorderd om mee te gaan naar Kinshasa om Dokter Lewo te verzorgen.  Hij is zondag getransfereerd naar daar omdat ze daar een CT scanner hebben.  Ondertussen gaat het gelukkig geleidelijk terug beter met hem, al zal het nog wel even duren eer hij terug actief is. Het is hier inderdaad de gewoonte dat de ‘aide malade’ de zieke helpt, en zeker in Kinshasa. De verpleegkundigen geven er de medicatie en doen de hoogst noodzakelijke zorgen, maar wassen of eten geven is daar niet bij. Als je dus niemand hebt die voor je zorgt, kan het zijn dat je gewoon verhongert. Maar in ieder geval, was zij ook zeer tevreden met het geleverde werk van deze en de vorige missies. Ze heeft nu zelf kunnen ervaren hoeveel beter de wondzorg in Kisantu verloopt dan in het ziekenhuis van Kinshasa.

Verder hebben we deze dagen ook alle beschikbare informatie van de laatste vijf jaren doorgegeven aan de referentieverpleegkundigen en de artsen van het ziekenhuis hier en aan deze van de andere Memisa ziekenhuizen.  Op die manier hebben ze normaal gezien alle nodige bagage om het werk verder te zetten. Al hebben we om hen te helpen, gisteren als finishing touch nog even een presentatie gemaakt die het nieuwe wondzorgprotocol op een eenvoudige en praktische manier toelicht.  Deze kunnen ze gebruiken om verpleegkundigen, artsen en studenten makkelijk op te leiden op vlak van de wondzorg.

Natuurlijk zijn er deze dagen ook de nodige evaluaties. Gisteren hebben we al met Eulalie samengezeten, vandaag is het voorstelling voor de directie en de hele staf van St Luc.  Ik heb dus nog even mijn beste Frans moeten boven halen om niet uit de toon te vallen.  Maar in tegenstelling tot de andere jaren heb ik iets meer tijd gehad om alles goed voor te bereiden.  Wat ik in ieder geval na deze missie niet zal missen, is het eindeloos wachten.  Een academisch kwartier is hier eerder een academisch half uur of zelfs een uur.  Op tijd komen zit er niet in voor een Congolees. Elk overleg begin minimum een kwartier of een half uur te laat.  Wat ik daarentegen wel zal missen is de ontzettende dankbaarheid en appreciatie die je hier krijgt voor alles.  Ik verschiet er elke dag van wie me hier ondertussen allemaal kent en hoeveel keer ik niet ‘Bonjour Kris’ te horen krijg. Ook in het ziekenhuis hebben ze vandaag zelfs een kleine receptie gegeven speciaal uit dankbaarheid voor het einde van de wondzorgmissie.

Vanavond zijn we door onze collega referentieverpleegkundigen uitgenodigd om mee iets te gaan drinken in een lokale pub in Kisantu.  Zo’n uitnodiging kan je natuurlijk niet afslaan. We zijn dus benieuwd.  Het is in ieder geval een mooie afsluiting van de fijne samenwerking tijdens deze missie.  AL hopen we natuurlijk dat er nog een vervolg komt, nl dat ze de mogelijkheid krijgen om volgend jaar een stage de perfectionement te komen doen in Leuven. Dit zou voor hen een grote meerwaarde zijn en voor ons toch wel de kers op de taart!

Ondertussen beginnen ze hier te beseffen dat dit na vijf jaar mijn laatste missie is.   Ze zijn namelijk al zo gewoon dat ik elk jaar kom, dat ze me volgend jaar al terug verwachten.  Ook de zusters vinden dat ik toch nog maar eens moet terugkomen... We zullen wel zien wat de toekomst brengt.  Zoals reeds gezegd, voorlopig stopt het verhaal hier in Congo.  Mijn valies is ondertussen al gemaakt, niet dat dit veel inhoudt. Ik heb zoals elk jaar maar een vijfde om mee terug te nemen.  

Als afsluiting voor de missie deze avond bij de zusters, hebben Liesbeth, Philip en ik een kleine sketch gemaakt met verschillende uitspraken van de zusters.  Hopelijk kunnen ze er mee lachen. We zijn momenteel nog aan het oefenen, wat soms wel hilarische taferelen oplevert.  Morgen nog de hatelijkste dag van de reis, nl een zeer lange reisdag van 9u ’s morgens tot vijf uur ’s nachts met meestal niet veel slaap.  Altijd de dag waar we het minst naar uitkijken. Maar anderzijds overheerst wel de tevredenheid dat we terug thuis kunnen komen.  Want ook al was het hier niet slecht, thuis bij je familie en vrienden is het toch nog het beste!

Leuk dat jullie mijn blog gelezen hebben. Ik hoop dat het een beeld heeft kunnen scheppen van het dagelijkse leven in Congo en anderzijds wat een wondzorgmissie hier inhoudt.  De afgelopen jaren waren voor mij in ieder geval een onvergetelijke en rijke ervaring. Ik ben blij dat ik deze kans heb gekregen…

De boodschap die ik jullie wil meegeven is: maak je niet druk, relativeer een keer meer, wees gelukkig met hetgeen je hebt, en geniet vooral van elke dag!

Veel groeten,

Kris

21 oktober 2015: regen = later gaan werken

Om 7 uur barst er hier een zeer hevig onweer los.  Gevolg is dat het leven hier dan volledig stil valt. Iedereen blijft binnen of gaat ergens schuilen. Leerlingen gaan niet naar school en werken doe je gewoon wat later.  Dit is dus ook het geval in het ziekenhuis.  Als we om acht uur in het ziekenhuis komen is er bijna geen kat te bespeuren.  Philip stelt zijn les maar uit tot de namiddag aangezien voor een lege zaal spreken ook wat belachelijk is… In de hoop natuurlijk dat er dan meer volk is. Ook voor ons valt er niet veel te doen…  We besluiten na een half uur wachten om maar terug naar de zusters te gaan. Zo kunnen we toch nog wat voorbereidend werk doen en wat verslagen maken. 

Als we na de regen rond 10u30 terugkeren naar het ziekenhuis, beginnen geleidelijk de artsen en verpleegkundigen toe te komen.  Dit maakt natuurlijk dat de werkdag met een serieuze vertraging begint en met minder volk, want sommigen komen gewoon niet werken.  Op chirurgie  bijvoorbeeld zijn ze om 11u nog maar steeds met de helft van het personeel.  En voor de nachtdienst is dit ook geen pretje.  Deze beginnen al om 17 u en werken normaal tot 8u30. Maar als er dan nog eens twee uren bijkomen…

We proberen toch nog enkele patiënten te gaan zien op chirurgie waar onze hulp meer dan welkom is.  Een eerste patiënt is er een die vorige week een huidtransplantatie heeft gekregen.  Vandaag moeten na vijf dagen de verbanden voor de eerste keer open.  En wat een succes, het resultaat is echt wel schitterend.  De huidgreffen zijn perfect ingegroeid zonder enige tekens van infectie.  Hun manier van werken loont dus. Echt wel een groot verschil met twee jaar geleden.  

Verder vraagt Hypolyt ons ook om nog eens even te helpen bij het kind met brandwonden.  Om de verbandtijd te beperken, bereiden we alles al zeer goed voor.  Maar in tegenstelling tot maandag is de jongen vandaag enorm rustig. Wat blijkt, blijkbaar is de nonkel erbij waar het kind enorm veel schrik van heeft. Hij heeft immers een stok bij…  Door de betere voorbereiding en de kalmte van de jongen, verloopt vandaag gelukkig het verband zeer vlot en zelfs zonder enige traan.  Wat een verschil met het gevecht van eergisteren. Al zou ik het voorbeeld van de stok toch niet aanraden…

Na de middag zitten we nog een voorlaatste keer samen met ons wondteam Serge, Hypolyte en Mireille. De vierde en minst gemotiveerde verpleegster lijkt af te haken. Op zich geen probleem aangezien de anderen supergemotiveerd zijn.  We hebben heel wat infomateriaal voor hen verzameld dat we samen met hen eens overlopen.  Ze zijn supertevreden, maar hebben nog één vraag. Nl of we hen nog kunnen helpen met een presentatie voor educatie van nieuwe verpleegkundigen en studenten. Voor hen inderdaad geen evidentie, voor ons een klein probleem. We weten dus waar we ons vandaag en morgen nog mee kunnen bezig houden. Het einde van ons project nadert!

19-20 oktober 2015: warm, warmer, warmst

Deze dagen is het niet te doen.  Temperaturen van meer dan 36 graden, en afkoelen doet het niet echt. ’S Nachts is het nog meer dan 23 graden, zelfs na een goed onweer.  Je hoeft dus echt niet veel te doen om te zweten.  Bijkomend probleem is dat de korte nachten ook voelbaar zijn.  Inslapen is niet evident, je wordt zeer veel wakker, bovendien elke nacht Malarone dromen, en vanaf vijf uur begint hier al de dag.  Al bij al zijn we dus zeer tevreden dat deze afrondingsmissie zeer goed loopt.

Vandaag en gisteren hebben we ons gefocust op stomazorg en brandwondenzorg.  De stomazorg begint al goed ingeburgerd te geraken. Hypolit wordt ondertussen al een echte expert en ook de patiënten zijn zeer tevreden van deze enorme vooruitgang.  Alles is immers beter dan een gewoon plastiek zakje als stomarecipiënt.   Ondertussen hebben we ook nog eens ons ‘gevecht’ gevoerd om het kind met brandwonden te verzorgen.  Niet leuk en zeker niet makkelijk om te doen, maar er is geen keuze.  Bij ons zouden we zo’n patiëntje onder narcose brengen, maar hier is daar geen sprake van.  Gelukkig evolueert de wonde redelijk goed.

Ook de lessen verlopen vlot.  Er komen heel wat vragen en er is heel wat interactie, veel meer dan dat we gewoon zijn volgens Congolese normen.  Ze geven zelf heel veel voorbeelden uit hun praktijk, wat het voor ons ook interessant maakt.  Brandwonden agv de uitlaat van de moto is hier bijvoorbeeld schering en inslag. Niet te verwonderen als je ziet hoeveel Chinese moto’s hier rond ‘rijden’.  Als we dit al zo mogen noemen, want het zijn echte zotten op hun moto’s. 

Voor de praktijksessie van stomazorg had Hypolit zelfs speciaal een jongetje met een stoma laten terugkomen. Zo kon hij direct aan de anderen tonen hoe het moest.  Dit maakt dat we echt wel een gevoel hebben dat we hen heel wat hebben kunnen bijbrengen en ze goed bezig zijn.

Gisteren was het bovendien ook kookavond. Naar gewoonte heb ik nog eens mijn kookkunsten mogen tonen om spaghetti à la congolèse te maken.  Zeer lekker, toch volgens de zusters.  Vandaag was het een iets rustigere dag. Zo hebben we deze avond nog even tijd gehad om nog eens een kleine wandeling te maken via de bron naar de basiliek en het huis van de bisschop. We wilden namelijk zien hoe ananassen groeiden. En ja dus niet aan de boom, maar vanuit de grond. En ze smaken hier ontzettend zalig.

Zweterige groeten,

18 oktober 2015: zondag, rustdag

Vandaag heb ik eens kunnen uitslapen tot 8u30. Zaaalig!  De anderen begonnen zich blijkbaar al zorgen te maken… Na het ontbijt zijn we een kleine wandeling gaan maken in het wijkje achter het ziekenhuis, campe Nbata. Altijd leuk om het echte Congolese leven te zien.   Je merkt wel veel verschillen tussen de huisjes.  Er zijn er wel bij die hun tuintje afsluiten met een bamboehek, hun zand mooi opvegen, muurtjes bouwen voor hun huis,…  Maar anderzijds zijn er ook wel rommelkotjes tussen de geiten en varkens… In een huis was er ook net een doop aan de gang.  Op een bepaald moment konden we niet meer verder omdat we plots voor een kloof van bijna 6 meter stonden.  Nog een gevolg van het vorige regenseizoen…  En wat begon met een rustige wandeling, werd al snel een wandeling met eerst 10, nadien 20, 30, 40 en jawel op de duur bijna 50 kinderen die ons volgden.  Na een tijdje hadden we het gevoel dat we bijna zelf een attractie waren: ‘een zondagswandeling met de Mundele’.

Na de gebruikelijke kip met frieten, hebben we een korte siesta gehouden. Vervolgens zijn Liesbeth, Philip en ik nog een wandeling gaan maken in de Jardin Botanique.  Een zalig weer en een prachtige natuur, wat wil je nog meer op een zondagnamiddag.  Er waren ook zeer veel jongeren in de Inkisi rivier aan het zwemmen en in de bomen aan het klimmen.  En iets later waren er twee kinderen aan het spelen met hun zelf gemaakte vrachtwagens van recuperatiemateriaal.  Voortgetrokken met een stok met een touwtje, het is wat anders dan de afstandbediening bij ons luxespeelgoed. Als we terugkeerden was het al bijna half zes, net op tijd om de prachtige zonsondergang te zien.  Ongelooflijk mooi en zeer snel, want om zes uur is het reeds donker…

Als we terug bij de zusters aankwamen, was voor de verandering de elektriciteit weer uitgevallen. Ook de stroomgenerator van het ziekenhuis werkte niet. Een douche met het licht van een zaklamp, het is eens iets anders. Gelukkig was er nog water, want ook is momenteel geen evidentie meer doordat de pomp lang niet gewerkt heeft. Hopelijk lukt het straks nog even om de blog te posten. Je merkt, we worden hier weer dagelijks geconfronteerd met gebrek aan de meest elementaire dingen, nl water en elektriciteit.  Prijs je gelukkig!

17 oktober 2015: terug in de tjd...

Vandaag een superdag gehad.  We hebben met Complet een uistap gemaakt naar Lemfu, een dorpje een 30 km van hier.  Je zou denken ‘een korte rit’, al klopt dit hier niet altijd.  Het eerste stuk waren nog redelijk normale ‘kiezelpaden’, maar dit ging al snel over in een soort van veldwegen met kloven tot bijna een halve meter. We hebben soms meer aan 5à 10 km gereden dan aan 50 km/h.  Eerst zijn we een centre de santé gaan bezoeken in Ngeba. Ik was hier al geweest, maar het blijft toch altijd wel een verschrikking hoe mensen hier leven en overleven. We hebben er een rondleiding gekregen in het labo waar ze vooral op malaria controleren,  een drietal testen doen en indien nodig een microscoop ter beschikking hebben. Iets verder lagen er verschillende zieken in vuile bedden.  In de materniteit lagen een vijftal moeders met hun kleine baby’s, een kamertje verder een eenzaam vrouwtje met weeën te wachten op haar bevalling. Echt schrijnend, zeker als je dan nog eens de bevallingstafel ziet. Of liever niet wil zien…

Nadien zijn we doorgereden naar een seminarie in Lemfu. De plaatselijke abbé was onmiddellijk bereid om ons mee een uitgebreide rondleiding te geven.  Tijdens het wachten klonken vanuit de kerk iets verder leuke gezangen van een koor.  Onze nieuwsgierigheid bracht ons naar daar, waar we een superenthousiaste swingende bende jongeren aantroffen die geweldig zongen. Gewoon zalig.  Ondertussen stond de abbé ons reeds op te wachten om naar de waterval en lokale elektriciteitscentrale te gaan iets verder.  De weg naar ginds was ongelooflijk. Een pad van een halve meter in de wildernis waar je met een jeep doormoet, een hobbelig oerwoudavontuur.  De centrale zelf was ook ongelooflijk.  Een klein kot waar met het water van een klein stuwmeertje elektriciteit werd opgewekt.  Oorsprong van 1935, jawel. Het water spoot langs alle kanten, met een meter verder batterijen om de motor op te starten en daarboven de kabels die de elektriciteit doorgaven naar een transformator iets verder. Al geluk dat we niet geëlektrocuteerd werden. Dat dit nog bestaat. Maar het levert blijkbaar elektriciteit voor de verschillende seminaries voor 6000 studenten.

Bij het vertrek terug hebben we nog even een platte band moeten vervangen, wel te verstaan in de wildernis bij een temperatuur van 35°, om vervolgens nog langs een ander seminarie te gaan.  Vroeger moet het hier echt prachtig geweest zijn, maar nu is het vaak toch vergane glorie.  De abbé was super enthousiast en leidde ons nog wat verder rond in de omstreken van Lemfu.  Tot slot hebben we nog even een dispensarium van de Soeurs de Namur bezocht waar we konden vaststellen dat het ook anders kan.  Het was een klein ziekenhuisje met een tweetal paviljoenen, een kant voor de zieken, de andere kant voor de materniteit.  Er was een operatiezaaltje en er waren zonnepanelen om elektriciteit te leveren. De oplossing voor hier! Het was er verder ook superproper voor congolese normen.  Eigenlijk een voorbeeld van hoe het hier zou moeten… Al blijft het hier toch wel speciaal om te leven. In ieder geval  geen evidentie.  Dat zijn de dingen die we onderweg terug ook vaststelden: de huisjes waar ze leven tussen de geiten, kippen en varkens, kleine kinderen en moeders die kilometers lopen langs de stoffige weg met tonnen water of ander dingen op hun hoofd, wrakken langs de weg of in een ravijn,  te veel om op te noemen.

Na een frisse ijskoude douche, wat echt wel nodig was, hebben we nog even tijd om wat bij te praten en ik om mijn blog te schrijven. Op de achtergrond klinken ondertussen de gezangen van de verpleegkundestudenten iets verder terwijl ik nog een mail binnen krijg van een kennis uit België mbt een brandwondenprobleem voor een vriendin in Zuid-Afrika. Hoe klein kan de wereld zijn…

Veel groeten

16 oktober 2015: missie stomazorg

Missie stomazorg is gestart. Vandaag hebben we onze eerste drie patiënten behandeld.  We zullen zien of het hier ook werkt maar we hebben er goede hoop op. We hebben zelfs aan patiënten educatie gedaan.  Bovendien is het me deze morgen gelukt om eindelijk met hulp vanuit België mijn presentatie te downloaden.  De wonderen zijn de wereld dus nog niet uit.  Verder hebben we ook nog een kind met brandwonden verzorgd. Geen evidentie zonder pijnmedicatie,  maar gelukkig is de wondevolutie na twee dagen al veelbelovend.

Deze namiddag hebben we een interactieve les gegeven rond wondzorg.  Wel met wat vertraging… Het academisch kwartier geldt hier gelukkig niet.   Maar eens we bezig waren, ging het schitterend. Het is superleuk om te zien hoe ze geëvolueerd zijn, meedenken en zelf goede voorstellen beginnen geven.  Zelfs Philip, een van onze dokters die de les mee volgde, was onder de indruk van de super interactie. Een mooie afsluiter van de eerste werkweek.

Verder is het vandaag een beetje een dag van ups en downs bij de zusters. Enerzijds de verjaardag van zuster Cecilia met straks nog een heus feestmaal. Maar anderzijds de bezorgdheid voor een van de priester-dokters die ook de dagelijkse mis doet.  We hebben hem vandaag op spoed moet laten opnemen met vermoedelijk een kleine hersenbloeding.  Afwachten dus maar en het beste hopen.  Op die momenten besef je nog eens in wat een luxe wij soms leven.

Morgen gaan we op uitstap met onze gids Complet.  Het weer gaat hier super zijn. Hopelijk een dag om te genieten! Fijn weekend.

14-15 oktober 2015: Geduld is een schone deugd...

 Als je hier geen geduld leert hebben, dan zal je het nooit leren…  Vandaag ben ik meer dan twee uur bezig geweest met een document te downloaden, om dan uiteindelijk er nog niet in te slagen.  Het internet is hier gigantisch traag.  Ik denk dat een postduif hier nog sneller is.  Blijkbaar een probleem dat de laatste maanden in heel Congo aan de hand is.  Dit maakt dat het vaak niet evident is om de nodige voorbereidingen te doen voor de volgende werkdag.   Het is dus continu plannen en herplannen. Het geluk dat dit hier geen probleem is. Ze zijn al blij als ze weten wat ze morgen gaan doen.

Verder was het vandaag net als gisteren een fijne werkdag.  Wondteam Kisantu bestaat uit 4 enthousiaste verpleegkundigen die echt meedenken. Gisteren hebben we met hun feedback het wondprotocol aangepast naar hun noden.  Vandaag hebben we de nieuwe versie voorgesteld: een mooi eindresultaat van een goede samenwerking. Verder heeft Madame Eulalie, de directrice, een evaluatie voorgesteld van de wondzorgmissies van 2011 tot nu. Het was zeer leuk om ook hun positieve feedback te horen die bovendien goed overeenkomt met onze visie.  En onze informatie verspreidt zich verder. Ook in de 4 andere Memisa ziekenhuizen zijn ondertussen ons wondprotocol en de honingzalf geïmplementeerd met goede resultaten. Je merkt, hier zit een gelukkig iemand.  De inspanningen worden beloond!

Verder kan ik jullie misschien nog even jaloers maken met de huidige zalige temperatuur, het zonnetje op het terras terwijl ik mijn administratie doe.  Het belooft weer een aangename avond te worden. Philip en ik oefenen dagelijks ons Congolees Frans met de nodige klemtonen. Er wordt dus heel wat afgelachen. Alleen maar te hopen dat straks onze kakkerlak niet meer op bezoek komt en de nacht wat rustiger is. Afgelopen nachten was er immers een ganse nacht gezongen voor de rouw van een overledene.  Een typische traditie.  Al relativeer je hier heel veel, dus wat is het probleem?

En morgen, morgen is het feest. Zuster Cecilia is jarig.

Zonnige groeten!

13 oktober 2015: het regenseizoen is begonnen

Vandaag starten we onze werkdag met nog eens een observatietoer door het ziekenhuis.  We willen namelijk registreren hoeveel uitgebreide wonden en decubituswonden er zijn.  Wat al snel opvalt, is dat we eigenlijk zeer tevreden mogen zijn.  Er zijn zeer weinig doorligwonden, ze hebben meer aandacht voor preventie, en de wondzorg verloopt zeer goed.  Goede wondreiniging, goede technieken, zelfs de verbandsets zijn verbeterd.  Je merkt het ook aan de verpleegkundigen die meer mee nadenken en zelf ook de verbeteringen vaststellen. Ons project loopt dus zoals verwacht! 

Na de middag zitten we voor de eerste keer samen met het wondteam Kisantu in spé.  Madame Eulalie stelt de vier verpleegkundigen voor die ze hiervoor geselecteerd heeft.  Het begint duidelijk te worden voor hen dat we ons project aan het afronden zijn en zij het nu gaan moeten overnemen. Samen met hen stellen we het programma op voor de volgende dagen zodat we ze zo optimaal mogelijk kunnen voorbereiden.  Onze missie zal er dit jaar wat anders uit zien aangezien de klemtoon nu zal liggen op de namiddag.  

Ondertussen is de wind komen opzetten en valt de regen met bakken uit de lucht.  Het regenseizoen is dus begonnen.   Nadeel is natuurlijk dat er tijdens het onweer ook geen internet is.  Het is al de moeite geweest deze dagen. Elke dat valt de elektriciteit wel enkele keren uit.  Positief is natuurlijk dat de temperaturen momenteel te doen zijn.  Ik heb zelfs een trui nodig. Als we na het overleg terug naar de zusters moeten, zijn we dan ook doornat. Ook al is het maar 100 meter lopen…  We nemen nog wat de tijd om de verdere voorbereidingen te treffen voor de volgende dagen.  De namiddag is zo om.  En ondertussen blijft het maar regenen.  Onze dagelijkse kaartavond met de dokters en zuster Cecilia zal vanavond waarschijnlijk in het water vallen. We zullen ons anders moeten bezig houden.

Natte groeten

12 oktober 2015: de laatste fase...

Ook al was het nog vrij warm en kraaide de haan wel heel vroeg, toch was het al bij al een goede nacht… Rond half zeven worden we gewekt met de zustergezangen.  Na het ontbijt maken we ons klaar om naar de openingsviering te gaan in de kapel.  Zoals gewoonlijk worden we weer hartelijk verwelkomd, we krijgen zelfs een klein applaus.  De start van de werkweek verloopt wat moeizaam, maar dat hadden we wel verwacht.  De bal ligt deze missie in hun kamp, en dat zijn ze niet echt gewoon.  We besluiten om onze ronde te doen en te bekijken wat er nog allemaal is overgebleven van onze vorige missies.

Op alle afdelingen is het weer een blij weerzien.  Na de spoedgevallen bezoeken we de intensieve zorgen.  Dit is hier nieuw.  Er liggen twee subcomateuze patiënten, maar de verzorging lijkt vrij vlot te verlopen. We zetten onze toer verder en stellen, toch met enige blijheid, vast dat ze goed bezig zijn.  Weinig doorligwonden, propere wonden, wel enkele wonden die al zouden kunnen getransplanteerd zijn met huidgreffen, maar de vuile geïnfecteerde wonden van in het begin komen we gelukkig niet meer tegen.   Natuurlijk word je ook weer geconfronteerd met enkele extreme gevallen zoals een ondervoed meisje van 6 jaar met een open buik.  Haar armpjes zijn dunner dan mijn twee vingers.  Triestig…  Of een dametje van 89 met een wonde.  Ze is zo tevreden dat we ook haar wonden eens bekijken.

Ondertussen is het nog wat warmer geworden, wat maakt dat we ons onbewust wat beginnen aanpassen aan het congolese ritme.  Na de middag proberen we wat zicht te krijgen op het stomamateriaal dat we hebben meegebracht. Blijkbaar geen simpele klus, zeker niet omdat we het voor hen wat overzichtelijk willen houden. De tijd vliegt en na nog wat administratie, bekijken we nog even hoe we onze verdere week gaan plannen.   Het wordt duidelijk wat we nog moeten doen.  Vervelen zullen we ons niet.

We sluiten onze eerste werkdag af met een korte wandeling. Altijd een leuke belevenis. Tijdens de wandeling komen we nog een patiënt tegen met een zeer grote wonde die al bijna drie jaar bestaat. Hij herkent me direct en roept 'Bonjour, Monsieur Kris'.  Ik heb hem toevallig vandaag gezien op de chirurgie en voorgesteld dat we gingen bekijken om een nieuwe operatie te plannen.  De dankbaarheid van hem en zijn ouders tijdens de ontmoeting is enorm.  Voor hen betekent onze komst weer een beetje hoop. We zullen zien of we het waar kunnen maken.

Ondertussen is de elektriciteit al weer voor de derde keer uitgevallen.  De blog zal dus soms wat op zich laten wachten...

 

11 oktober 2015: welkom in de sauna

Ook al is het vandaag bewolkt, de warmte (33°) en een vochtigheid van meer dan 60% vallen op jou. Dit gevoel heb je al direct wanneer je van het vliegtuig stapt.  Al bij al een goede vlucht gehad, een verwonderlijk vlotte douanecontrole en koffers ter beschikking op minder dan een half uur.  Wat kan je nog meer wensen.  De vernieuwing van de luchthaven met Belgisch geld is blijkbaar een grote vooruitgang.  Vervolgens zijn we naar onze vaste slaapplaats op de cinquième rue gereden met de gebruikelijke taferelen op de weg.  Na vijf keer word je het ondertussen wel wat gewoon.

Vandaag rond half zeven gewekt met gospelsongs waar ze bij ons nog iets van kunnen leren.  Na een ijskoude douche en een goed ontbijt zijn we rond negen uur vertrokken naar Kisantu.  Soms toch wel grappig wat je hier allemaal ziet: een man die zijn eigen busje met een touw al lopend vooruit trekt, een moto met drie personen op en vijf man achter met in-line skates, … te gek om alles op te noemen. Na een uurtje zijn we uiteindelijk Kinshasa uit om dan nog een tweetal uren te hobbelen van op een klein hard achterbankje.  Comfortabel is anders.

Het welkom bij de zusters is zoals altijd even hartelijk.  Na een aperitief is er de gebruikelijke maaltijd met tomatensoep, kip met frieten en ijs als dessert. Dan is het tijd voor een kleine siësta en de gebruikelijke voorbereidingen. Bijna klaar voor de start!

Vrijdag 24 oktober: Het einde nadert…

Inderdaad, gisteren is het er niet van gekomen om nog te schrijven.  Naar het einde van de missie toe, begint vaak ook de vermoeidheid wat door te wegen…

Gisteren hebben we eerst een les gegeven in het ziekenhuis voor de verpleegkundigen en doktersassistenten.  We hadden het op een zeer praktische en interactieve manier opgevat, iets wat onze Congolese collega's niet echt gewoon zijn.   Maar desondanks hebben we hen geleidelijk toch op gang gekregen en hebben we zelfs achteraf nog heel wat vragen gekregen.  Nadien hebben we de laatste hoofdstukken van onze wondzorgboek besproken.  We hebben deze missie al  heel wat nuttige info verkregen om het boek verder af te werken tegen volgend jaar. Op vraag van onze Memisa-collega’s is nadien de apotheker nog even komen toelichten hoe ze eventueel honingzalf in hun ziekenhuis kunnen bereiden.   Best wel grappig.  Er werd zeer gedetailleerde info gegeven, zelfs hoe je de weegschaal specifiek moet nullen, hoe je de hoeveelheid moet berekenen met de regel van drie, op welke manier je moet mengen, …  Dingen die voor ons zo vanzelfsprekend zijn, zijn dit hier blijkbaar iets minder.

Verder hebben we gisteren en vandaag ook nog wat verder gewerkt aan onze bevragingen van het wondprotocol. We hebben alle enquêtes terug binnengekregen, iets wat bij ons niet zou lukken.  De verkregen info is zeer nuttig en geeft een goed beeld van hun manier van denken. Je merkt dat ze heel concrete info nodig hebben en dat je hen niet te veel ruimte voor creativiteit mag geven.  Blijkbaar ook de manier hoe ze hier les krijgen: puntjes van buiten leren… De laatste dagen is het natuurlijk ook tijd om te debriefen aan de directie en de volgende missie voor te bereiden.  Ons vijfjarenplan loopt stilaan ten einde.  Als we volgend jaar nog verder kunnen werken aan de multidisciplinaire samenwerking, het opleiden van enkele wondzorgexperten en de verdere optimalisatie van het wondzorgprotocol denk ik dat we ver rond gaan zijn. We hopen dan dat ze, mits nog wat coaching, zelf verder op weg kunnen.  In ieder geval is Eulalie zeer tevreden over de afgelopen missie en kijken ook wij met een zeer positief gevoel terug!

Na het werken hebben we gisteren nog even de tijd genomen om te proeven van het dagelijkse Congolese leven.  Een wandeling door de cité is altijd een hele belevenis.  Je hebt soms het gevoel dat je een attractie bent, zo word je nageroepen.  Ook de interactie met de kinderen is geweldig, zeker als ze dan nog een ballon of armbandje krijgen.   Meestal zeer vriendelijke mensen en regelmatig kennen ze je van in het ziekenhuis.  Ze tonen dan zeer fier waar ze wonen. Je ziet ze ook bezig met het bereiden van hun eten, de kinderen wassen in een emmer, nog wat te sleutelen aan een auto, teveel om op te noemen.  Misschien niets bijzonders zal je denken.  Niet helemaal. Dit alles in combinatie met de specifieke geuren, doet je zelfs na vier jaar nog versteld staan van hun manier van leven.

Vandaag  laat het weer niet meer toe om nog veel te bezoeken.  De afgelopen drie dagen heeft het ook hier regelmatig geregend en gedonderd.  En vandaag staan al heel de dag de sluizen open…  Het regenseizoen is dus blijkbaar echt begonnen.   Zelfs mijn haar is ervan beginnen groeien ;-).

Verder is het vandaag nog wat werkjes afronden en koffers pakken (al is dat snel gebeurd, heb nog amper een halve koffer gevuld).  Straks ga ik nog wat koken.   Blijkbaar zijn mijn kookkunsten in goede aarde gevallen.  De zuster al is komen vragen of ik nog iets wilde maken:  een goede spaghettisaus met verse pilipili! Uiteraard zie ik dat zitten!

Morgenvroeg vertrekken we al vroeg naar Kinshasa voor een lange dag van reizen, wachten en reizen.  Ik kijk al uit naar zondagmorgen, al  is half vijf wel heel vroeg om thuis te komen.

Tot in België!

Woensdag 22 oktober 2014: Ze zijn goed bezig

Omdat we deze keer met drie verpleegkundigen voor de wondzorg hier zijn, maakt het dat onze missie deze keer toch wel iets minder hectisch is dan de vorige missies.  Wat zeker niet wil zeggen dat we ons vervelen…  Het heeft natuurlijk ook te maken met het feit dat onze Congolese collega's - met de beperkte middelen die ze hebben- zeker goed bezig zijn.   Dit blijkt zowel uit onze observaties als de registraties die we o.a. vandaag gedaan hebben. 

Als we even terugkijken naar waar we vier jaar geleden begonnen zijn, zien we een positieve evolutie.  Er zijn nu veel meer propere wonden, goede verzorgingstechnieken, een redelijk gebruik van het protocol, minder zware decubituswonden en vooral weinig decubituswonden die zich in het ziekenhuis zelf ontwikkelen, …  En ja, er zijn nog wel een aantal grote wonden.  Enerzijds omdat deze patiënten te laat worden doorgestuurd.   Anderzijds omdat er toch nog verschillende wonden zijn die worden veroorzaakt door een minder goede hygiëne.  We zien ook nog heel wat necrotiserende wonden door lokale infecties.   Momenteel zijn er ook twee moeders met een zeer uitgebreide mastitis of borstontsteking, met zeer grote wonden als gevolg.  Blijkbaar ontstaat dit doordat kinderen zuur maagvocht teruggeven.  In combinatie met onvoldoende hygiëne volgt er dan een borstontsteking via de tepel.

Het gebruik van het protocol willen we verder verbeteren aan de hand van de input die we krijgen.  Daarom hebben we vandaag een vragenlijst rondgedeeld aan heel wat verpleegkundigen en artsen. We hebben immers vastgesteld dat we maar al te vaak onze manier van denken en handelen hier willen implementeren.  We houden soms te weinig rekening met hun manier van werken, opleiding en achtergrond.   Dit is toch wel een belangrijk inzicht dat we deze missie kregen. We merken dit vooral omdat we momenteel  nauw samenwerken met collega’s van andere Congolese ziekenhuizen. Dit is zeer verrijkend!

Verder hebben we vandaag ook weer een mooi staaltje gezien van onbruikbaar materiaal.   Momenteel hebben we een vijftal patiënten met een stoma.  Er is hier blijkbaar wel een doos met wat stomamateriaal. Maar wat blijkt?  Veel te kleine stomaplaten, te kleine zakjes, zakjes die niet passen op de stomaplaten, … Van alles en nog wat, maar niets wat combineerbaar is...

Onder het motto 'scherven brengen geluk', geef ik nog even mee dat een 'zekere chirurg' bij de afwas heel wat schade heeft aangericht... Een ijzeren hand in een fluwelen handschoen?.... Gelukkig brengen scherven geluk .…  De sfeer zit er in ieder geval goed in!

Dinsdag 21 oktober 2014: de tijd vliegt…

Ondertussen is het hier al half tien als ik nog even de moed bijeen raap om nog wat voor de blog te schrijven.  Elke dag denk je weer: vandaag valt het wel mee wat ik moet doen…  Maar uiteindelijk ben je vaak met van alles en nog wat bezig van halfacht  ’s morgens tot zes uur ’s avonds.

Vandaag is het niet anders. Iedereen is gelukkig weer 100% fit om er nog enkele dagen tegen aan te gaan.   Na de -ondertussen gebruikelijke boekenclub- gaan Lien en Liesbeth nog wat coaching doen op enkele eenheden.    Ikzelf trek mee met Ivo, Dr. Makengo en een horde assistenten op zaalronde op de chirurgische afdeling.  Zeer leerrijk voor beide partijen. Ivo ontfermt zich over de medische achtergrond, ik probeer een aantal praktische aspecten van de wondzorg mee te geven.   Wij worden daarentegen met heel wat zaken geconfronteerd die we bij ons niet vaak zien:  verschillende zeer complexe wonden,  kinderen die helemaal alleen zijn-soms ondervoed of zonder behandeling omdat ze het niet meer kunnen betalen.  Vaak patiënten die eerst enkele maanden elders ‘behandeld’ (lees mismeesterd) worden en uiteindelijk hier terecht komen.  Patiënten met stoma’s waar door gebrek aan stomamateriaal gewoon een plastiek zakje omhangt, met alle huid- en wondproblemen als gevolg.  Een volgend aandachtspunt voor een volgende missie…

Ondertussen is het al elf uur voorbij als ik Hippolite, de hoofdverpleegkundige van chirurgie, nog enkele aandachtspunten toon bij twee specifieke wondverzorgingen.  Hij wil echt wel bijleren en staat open voor feedback.  Iemand waar we zeker verder mee op weg kunnen!
Lien en Liesbeth hebben ondertussen een registratie gedaan van alle decubituswonden in het ziekenhuis.  Iets wat eigenlijk zeer goed meevalt (slechts 6 op 230 bedden) waarvan meer dan de helft zelfs van elders komt.  Een cijfer waar wij misschien wel jaloers op kunnen zijn. Hopelijk kunnen ze het ook zo houden.

Op de middag helpen we Zuster Cecilia nog even.  Het is vandaag een speciale consultatie voor diabetespatiënten, zowel voor  volwassenen als voor kinderen.  Zij heeft zich natuurlijk weer opgeofferd om mee te zorgen voor wat drank en eten voor iedereen.  Wij maken van de gelegenheid gebruik om de kinderen gelukkig te maken met wat armbandjes en ballonnen.  Altijd leuk om te zien hoe blij ze zijn met kleine dingen!.  Na een korte siësta is het tijd om nog even wat te briefen en de nodige voorbereidingen te treffen voor de volgende dagen. We willen namelijk morgen een enquête afnemen over het gebruik van het wondprotocol. Zo kunnen we eventuele aanpassingen voorbereiden tegen de volgende missie. Donderdag volgt er dan nog een praktijkles.  
De tijd vliegt dan ook en voor we het goed en wel beseffen is het zes uur.  Net als het donker begint te worden, valt de elektriciteit nog eens uit.  Gelukkig niet voor lang.

Spijtig dat de dagen hier ook maar 24u hebben.

Maandag 20 oktober 2014: Het saunagevoel

De rust van gisteren heeft deugd gedaan.  Na een bezoekje aan de markt – altijd een belevenis op zich - zijn we te voet terug gewandeld naar de zusters; een wandeling van een klein uur met stof à volonté van de voorbij razende auto’s en moto’s.  Nadien heb ik nog even mijn kookkunsten mogen tonen en heb ik voor 15 personen verse lasagne gemaakt.

Zoals gewoonlijk is het weer vroeg dag.  We starten alweer rond 5u30 à 6u.  De 'darmhuishouding' werkt, zowel bij Liesbeth als bij mij, aan Afrikaans regime (wel oké, maar nog geen 100%).  Helaas heeft Lien vandaag wat minder geluk… Niet erg aangenaam, zeker omdat het vandaag voor het eerst zeer warm is.  De temperatuur is gestegen tot vlot boven de 30°.   Na de gebruikelijke misviering in het ziekenhuis proberen we onze ‘boekenclub’ op te starten.   Iets wat op een typische maandagochtend niet evident is. 

Uiteindelijk is het 10u gepasseerd voordat we onze 'wondronde' kunnen beginnen.  Vandaag nemen we onze collega’s van de andere Congolese ziekenhuizen op sleeptouw.  We proberen wat coaching te geven over wondzorg en de bijhorende problemen.  Het is wel boeiend, want zo kom je ook te weten wat de mogelijkheden elders zijn.   Een vraag die we al snel krijgen is of ze het recept van de honingzalf mogen hebben. Want daar zien ze toch ook wel mogelijkheden in….  

Wat de wondzorg in St. Luc betreft, zijn we redelijk tevreden.  Ze doen de wondzorg wel goed met de beperkte mogelijkheden die ze hebben. Er zijn zeker nog wat verbeterpunten, maar we moeten ook toegeven dat heel wat wonden zeker niet evident zijn om te verzorgen.  Ik zie twee patiënten met zeer uitgebreide wonden na een necrotiserende fasciitis (voor de leken:  een wonde na een infectie met de vleesetende bacterie).  Het zijn propere wonden, eigenlijk klaar voor een huidtransplantatie.  Waarom dit nog niet gebeurd is, moeten we even checken bij de chirurg.
Een ander aandachtspunt is pijnmedicatie. Helaas wordt dit nog te weinig gebruikt. Bovendien moet ik een van de assistenten duidelijk maken dat het interessanter is om de pijnmedicatie voor de verbandzorg te geven i.p.v. na de zorg...

Net voor ik terug wil keren naar de zusters, word ik nog even bij een patiënte geroepen.  Ze heeft open wonden.  Helaas een beeld dat ik niet snel zal vergeten.  Het gaat over een jonge dame met diabetes.  Ze heeft uiteindelijk nog een bovenbeenamputatie kunnen krijgen nadat heel haar been begon te necrotiseren door een infectie.  De operatiestomp is nog steeds afschuwelijk...  De vliegen hangen er in een zwerm rond.  Probeer dan maar eens goede wondzorg te doen…  Ook hier weet ik niet onmiddellijk hoe ik ermee moet omgaan...   Een triest verhaal.  Bij ons al geen evidentie om te behandelen, laat staan hier… 

Aangezien de hitte ons vandaag echt wel parten speelt, houden we het na de middag iets rustiger. We bereiden nog een aantal zaken voor zodat we goed weten wat ons deze week nog te wachten staat. Onze weekplanning maakt immers duidelijk dat we nog heel wat werk voor de boeg hebben.  Het zal snel vrijdag zijn...  

Zondag 19 oktober 2014: Zondag, rustdag

Aangezien ik me niet volledig 100% voel, besluit ik het vandaag maar wat kalm aan te doen.  Zoals elke missie heb ik vaak halfweg wel even een fysiek dipje…  Wat rusten, blog schrijven, muziek luisteren en misschien straks even naar de plaatselijke markt.  Net iets anders dan de markt in Heverlee op zondag…

We zullen maar zorgen dat we morgen terug fit zijn om er nog een weekje tegenaan te gaan!

Geniet van jullie zondag, die mogelijk warmer en zonniger zal zijn dan hier.  Hier regent het zelfs een beetje. Zou het regenseizoen dan toch beginnen?

Zaterdag 18 oktober 2014: … en toen waren ze nog met …

Oorspronkelijk zouden we met vijf  naar Nzongo vertrekken.  Nadien met drie en uiteindelijk moet ook Liesbeth forfait geven omwille van darmproblemen.  Het gaat blijkbaar wat de ronde, dus hopen dat we wat gespaard blijven.

Om half tien vertrekken Lien en ik dan maar alleen met Complet, onze chauffeur, op pad.  Nzongo ligt ongeveer een 60 km van Kisantu.  Door de mindere staat van de wegen is dit een rit van iets meer dan 1,5 u. En dan zijn de wegen nu al een stuk beter dan vorig jaar.  Het is een mooie rit door de Congolese natuur,  door verschillende kleine ‘dorpjes’  (lees groep hutjes bij mekaar).   Telkens als je kinderen passeert, word je nageroepen met ‘mundele’ (blanke) en wordt er naar je gezwaaid of je de koning bent.  Best wel grappig. Maar je wordt er  ook direct geconfronteerd met het dagelijkse leven van de Congolezen: leven en overleven, geen evidentie!  Zeker niet doordat het de afgelopen maanden bijna niet geregend heeft. Er groeit dus weinig en drinkwater is ook schaars.

Door de droogte staat de Inkisi rivier een heel stuk lager.  Het debiet is amper 1/3^de van het debiet van vorig jaar, toen ik hier op het einde van het regenseizoen was.  Dit maakt dat de waterval net iets minder imposant is dan vorig jaar, al blijft het een geweldig tafereel om te zien hoe een enorm debiet zich 65 meter naar beneden stort.  Niet voor niets dat Nzongo in Kikongo  ‘le bruit d’une explosion’  betekent.   Het leuke is nu wel dat je de waterval veel beter kan bewonderen.  Vorig jaar was je immers kletsnat.  Al is voorzichtig blijven wel de boodschap. Enkele weken geleden is er blijkbaar een Franse toerist uitgegleden en naar onder gedonderd met heel wat breuken als gevolg.

Van onze gids krijgen we nog wat leuke achtergrondinfo. Bijvoorbeeld dat de  Inkisi ‘rivière des fétiches’ betekent. Vroeger maakten de blanke christelijke broeders aan de autochtonen duidelijk dat ze hun geesten in de rivier Nzadi Malau moesten werpen.  Nadien is dus de naam van de rivier veranderd naar Inkisi.   Aangezien het zeer rustig is, krijgen we ook op het domein nog een uitgebreide rondleiding naar het zwembad en zelfs de villa’s.   Een ongelooflijk appartement met een grote leren salon,  mega flatscreen, prachtig keuken -zelfs met Nespresso-, ongelooflijke slaapkamers en megaterras.  Groter dan dit kan het contrast niet zijn als je twee uur voordien door de brousse gereden hebt waar ze leven met de geiten en kippen in een lemen hutje op de zandgrond. 

Nadat we even tot rust zijn gekomen en met Complet onze pick-nick hebben opgegeten, trekken we terug naar Kisantu.  Op de terugweg stoppen we nog even aan een ‘poste de santé’. Dit is een eerste hulppost waar ze wat consultaties doen, maar ook een maternité hebben.  Eigenlijk te vergelijken met een ‘stal’ waarin zes kleine kamertjes zijn.  Er ligt ook een moedertje met een baby van amper twee dagen oud, die het gelukkig wel goed stelt.  Op het moment dat we daar zijn, zijn ze net bezig met info te geven rond postnatale zorg .   We delen wat ballonnen uit aan de kinderen die direct ontzettend gelukkig zijn.  Een kinderhand is hier zeer snel gevuld…

Om onze dag af te sluiten maken we,net voor het donker wordt, nog een wandeling in de cité.   Ook dit geeft een goed beeld van hoe ze hier leven en hun geluk zoeken in kleine dingen.  We wandelen door de kleine steegjes, vol met rommel, vol met kinderen die volgen en je naroepen, vol met varkens die voor je voeten lopen, teveel om op te noemen.   Het is moeilijk om je een beeld te vormen als je het niet zelf kan zien, laat staan dat je er de verschillende geuren nog bij hebt...

Rond negen uur trek ik uitgeteld naar mijn bed. Iets wat ik me thuis niet kan voorstellen. Al zal het ook wel wat meespelen dat ook bij mij de darmhuishouding niet meer optimaal is.  En toen waren we nog met…

Vrijdag 17 oktober 2014: Bijna weekend!

Om 6u15 worden we, zoals elke dag, gewekt door het gezang van de zusters.   Je went er snel aan, al moet ik toegeven dat ik toch liever door andere muziek gewekt word.   Net zoals gisteren beginnen we om half acht aan onze ‘boekenclub’.  Maar je merkt dat het einde van de week nadert. De energie en de feedback is al wat minder…
Nadien trekken Liesbeth, Lien en ik het ziekenhuis in om de wondzorg nog wat te observeren.   De verbandtechnieken zijn over het algemeen vrij goed, al zijn er nog wel wat verbeteringen mogelijk bij het gebruik van ons wondzorgprotocol.  Na een bezoek aan de privékliniek ga ik naar de afdeling pediatrie, waar het weer ontzettend druk is.  Er liggen weer heel veel kinderen.  De wonden die we tegenkomen zijn niet van de minsten... 
Zo tref ik een kind aan dat wonden heeft opgelopen door een foute gips.  Nadien is dit kindje verschillende maanden verzorgd in een lokaal 'centre de santé', maar helaas niet op de beste manier.  Gevolg is een enorme infectie van het heupgewricht... de details wil ik je besparen.. Jammer genoeg zien we dit hier vaak..

De rest van de dag is eigenlijk best wel saai... administratie..! We hebben deze week heel wat informatie verzameld. We proberen deze te bundelen in een verslag, ter voorbereiding van de missie van Prof. De Witte en Mieke Florquin. Zij komen ons vervoegen vanaf zondag. De verslaggeving moet gebeuren in 't Frans want ook onze Congolese collega's moeten het kunnen volgen. Volgende week zullen we dan vooral werken rond 'management en samenwerking'.
We kunnen deze namiddag dan ook besluiten dat we een heel leerrijke week hadden.  
Zoals ik al eerder aangegeven hen, is het dit keer een heel andere missie. We zien nu echt wel in dat we te vaak -met heel veel goede bedoelingen- dingen implementeren zonder voldoende rekening te houden met cultuur, manier van werken, opleiding of ervaring.   Het is heel belangrijk dat je eerst goed nadenkt voor je iets naar hier brengt of invoert... Indien het niet gedragen wordt, kom je-ondanks goede intenties - niet tot  het gewenst resultaat... Maar is dit niet overal zo?...

Terwijl ik de tekst schrijf voor deze blog, probeer ik al meer dan een uur om het mailtje met het weekverslag door te sturen naar België.  Geduld is hier echt wel een 'schone deugd'. Ik denk soms dat postduiven nog sneller zouden werken dan het internet. 

Moe maar tevreden sluiten we onze eerste werkweek af.  We kijken al uit naar morgen: een uitstap naar de watervallen van Nzongo.

Fijn weekend!

Donderdag 16 oktober 2014: Samenwerken is de boodschap!

Het belooft vandaag een drukke dag te worden .  Om half acht starten we met de eerste 'ronde tafel' om ons wondzorgboek te bespreken.    We proberen dit elke werkdag in te plannen.   De bedoeling is om af te toetsen of ons boek goed begrijpbaar is voor onze Congolese collega's en of het voldoet aan hun dagdagelijkse realiteit. Zoals gewoonlijk is het weer wat later voor we starten, maar al bij al kunnen we toch vrij op tijd beginnen . Het is een beetje zoeken naar de beste manier van werken. Maar geleidelijk krijgen we toch meer en meer input.  Het is ook voor ons ontzettend  leerrijk.  Zo merken we bijvoorbeeld dat het niet alleen belangrijk is om te zeggen wat ze best zouden doen, maar ook aan te halen wat ze absoluut niet mogen doen.  Om dit laatste even te verduidelijken:  indien je je verbrandt, gebruik dan geen olie, haren van konijnen, steenslag, of uitwerpselen van geiten….  Dingen die hier dus blijkbaar gebeuren.  

Rond 9u of 9u15 hebben Ivo en ik een overleg met de lokale apotheker, terwijl Lien en Liesbeth de ziekenzalen opzoeken om de wondzorg te observeren.   Ze stellen vast dat er toch verschillende verbeteringen merkbaar zijn zoals de wondreiniging (veel propere wonden) en het registreren.  Er is zelfs een patiënt die al vijf jaar wonden heeft, afgereisd van een afstand van 350 km voor verzorging. Hij had gehoord dat ze in St. Luc met honingzalf goede resultaten boeken. En blijkbaar werkt het ook bij hem…. Daarentegen blijven er nog steeds heel wat werkpunten zoals het gebruik van zuurstofwater voor van alles en nog wat.  We zullen ons volgende week nog niet vervelen. 

Na het overleg neem ik zelf ook even de tijd om te kijken of ze nog ergens bezig zijn met wondzorg.  Ik heb 'geluk' dat het op de chirurgische afdeling druk is en tref er nog enkele patiënten aan die nog verzorgd moeten worden.  Eén patiënt kent me zelfs nog. Ik heb hem vorige missie, 1,5 jaar geleden nog verzorgd.  Hij had uitgebreide wonden, veroorzaakt door een vleesetende bacterie.  Momenteel zijn z'n wonden al vrij goed geheeld, maar blijven er nog wat restletsels open.
Nadien breng ik op vraag van Ivo nog even een bezoekje aan de sterilisatie en de 'boundagerie'.  Hier vind ik een dametje dat niets anders doet dan rollen compressen snijden, plooien, op stapeltjes van vijf leggen en inpakken...

Direct na de middag hebben we een afspraak met Eulalie, de directrice nursing van St. Luc.  Het is een zeer verhelderende babbel die ons toch heel wat meer inzicht geeft in de problematiek waar we vaak mee geconfronteerd worden.    Het helpt om ons meer te kunnen inleven in hun situatie en begrip te hebben voor hun manier van werken.   Voor ons is het vaak makkelijk en logisch om bepaalde dingen te doen en aan te bevelen.  Maar voor hen is het niet altijd zo simpel.  Daarom is het ook goed dat we deze missie eens extra tijd nemen om te kijken waar we nu, na drie jaar, staan. En waar en hoe we nog dingen kunnen verbeteren.   Maar één ding is duidelijk:  zij moeten meer leren samenwerken en overleggen, wij moeten meer aandacht hebben voor hun realiteit.  Samen op weg! 

Ondertussen is het al bijna half drie en tijd om ons te haasten naar de verpleegsterschool.  We worden immers om 15u verwacht om een les te geven over wondzorg.  Liesbet en ik proberen in ons beste Frans een zeventigtal studenten te entertainen met mooie beeldjes van allerlei wonden.  Iets waar we blijkbaar wel in slagen.  We krijgen op de koop toe nog heel wat extra vragen.

Om half vijf zit onze werkdag erop.  Mooi op tijd hoor ik je al zeggen, wat ik zeker kan beamen.  Al moet ik toegeven dat ik toch blij ben om even tot rust te komen.  Het zonnetje is vandaag immers weer van de partij, meer dan de voorbij dagen.  Dit maakt dat het vandaag heel wat warmer en drukkender is.

Nu nog even tijd om een frisse douche te nemen en dan klaar voor het feestmaal: zuster Cecilia is immers jarig en dat wordt hier extra gevierd.  Smakelijk!

Woensdag 15 oktober 2014: Strategisch denken!?

Helaas moet ik jullie teleurstellen.... Je zal niet veel foto’s vinden op de blog. Als er internet is, is het momenteel zooooooooo traaaaaaaaaaaag dat je zelfs moe wordt van het wachten…  Boodschap is dus: stel niets uit, maar maak direct gebruik van de mogelijkheden als je erover beschikt! 

Vandaag hebben nog maar eens vastgesteld hoe moeilijk het soms is om informatie te verzamelen.  Normaal om 9u, maar Congolese tijd 9u30, hebben we een overleg met de hoofdverpleegkundigen van de verschillende eenheden.  We hadden gisteren een -volgens ons goede- strategie bedacht om een duidelijker beeld  te krijgen over hun wondzorg en de bijhorende organisatie.  Maar al snel blijkt dat je bedreigend overkomt, ook al zijn we goed voorbereid.  Dit is zeker niet de bedoeling... Uiteindelijk slagen we er toch in om wat interactie tot stand te brengen en krijgen we wat extra input. Zo kunnen we het document verder voorbereiden dat zal dienen voor de coaching die ze volgende week zullen krijgen van twee extra missieleden.

Ook Lut, een vrijwilligster die hier 6 weken komt helpen, maakt duidelijk hoe moeilijk het hier soms is om de nodige info te verkrijgen en deze dan te klasseren.  Ze helpt de zuster met het databestand van de diabetespatiënten.  Geen makkie!   Soms kennen de patiënten hun geboortedatum maar vaak is het ook ‘ongeveer zo oud’.  Laat staan dat ze de juiste geboortedag weten...
Op 'naam' klasseren is ook al niet makkelijk. Alle namen lijken op mekaar, en soms hebben vijf kinderen dezelfde naam.   Een oplossing zou zijn om nummers i.p.v. namen te gebruiken  maar als je dit doet, blijkt dat soms hetzelfde nummer twee of drie keer gebruikt wordt.  Telkens door andere patiënten. En is de patiënt overleden, dan wordt zijn nummer opnieuw gebruikt door iemand anders... Begin dus maar te klasseren…

De werkdag vandaag omvat verder van alles en nog wat:  voorbereidingen treffen om morgen te starten met doornemen van het wondzorgboek, verdere begeleiding van de verpleegkundigen van de andere Congolese ziekenhuizen, afspraken maken voor bijkomend overleg, de les die we moeten geven inplannen bij de directeur van de lokale verpleegsterschool,  de les nog maken en nog wat ander administratief werk...
Ik kijk stiekem toch al uit naar vrijdag.  Dan kan ik eindelijk nog eens wat rondtoeren in het ziekenhuis en wat wonden observeren.
Al leveren we momenteel heel nuttig werk, het blijft toch anders... 

Tijdens het wachten lees ik ergens in het ziekenhuis toevallig nog een mooie spreuk:  ‘ souris à la vie et la vie te sourira’.  Zeker van toepassing hier, maar niet altijd even makkelijk…

Dinsdag 14 oktober 2014: Blij dat we in België wonen…

Aan het weer merken we niet dat we in Congo zijn.  De dag begint weer met heel wat bewolking en aanvaardbare Belgische temperaturen.  Een beetje meer zon zou wel leuk zijn, maar we klagen niet...

Om het werk wat vooruit te laten gaan, splitsen we ons vandaag op.  Ivo en Liesbeth ontvangen de vier verpleegkundigen vanuit de andere Congolese ziekenhuizen. Ze nemen de tijd om elkaar beter te leren kennen, proberen te weten te komen wat hun verwachtingen zijn en geven een rondleiding  in het ziekenhuis. Lien en ik engageren ons voor het afnemen van de interviews bij de verpleegkundigen van de verschillende eenheden van St Luc.  Een zware bevalling, zeker in het begin. Congolees Frans is toch nog wat anders dan ons 'Vlaams Frans'. Maar ik moet toegeven dat het beter en beter gaat naarmate de gesprekken toenemen... Ik durf zelfs zeggen dat het tegen het einde vlotjes ging! 

Of we daarentegen ook alles te weten komen wat we graag zouden willen weten , is natuurlijk een ander verhaal.  Congolezen kunnen het namelijk allemaal zeer goed uitleggen… Maar de vraag is of hun verhaal wel klopt met de realiteit.   Als we de verhalen  aanhoren, verloopt de wondzorg zeer goed, zijn er weinig problemen met de organisatie en de registratie van de zorg is een feit.   Lien en ik beginnen ons af te vragen of we niet overbodig zijn... Als het allemaal zo schitterend is, kunnen we misschien wat uitstapjes plannen?...
We nemen ons voor om de volgende dagen de verhalen te toetsen aan de realiteit!  

Wat op zich wel leuk is, is dat ondertussen heel wat Congolezen ons (her)kennen en ons komen begroeten.
Na de middag nemen we even de tijd om te overleggen en de planning voor de volgende dagen op te maken.  Ondertussen zijn we getuige van het slachten van een koe bij de zusters...Morgen vers vlees...!
Als we het verhaal van Liesbet en Ivo horen van de verpleegkundigen uit de andere ziekenhuizen -sommigen komen van 2500 km verder - blijkt al snel dat we het eigenlijk toch allemaal niet zo slecht hebben.
Ik zal even verduidelijken: Elektriciteit is er soms wel, maar vaak beperkt tot enkele uren per dag.  Stromend water is meestal afwezig.  Er zijn heel wat 'medicijnmannen' die zalven aanbrengen met ernstige chemische brandwonden tot gevolg.  Operaties gebeuren vaak zonder aanwezigheid van een anesthesist.  Soms er er wel een verpleegkundige aanwezig of anders gebruikt men gewoon wat chloroform. Een loon krijg je niet voor je werk in het ziekenhuis. Als je geluk hebt, krijg je wel wat premies die erg kunnen verschillen. Dit terwijl er nog heel wat 80-plussers zijn die wel loon krijgen, maar niets meer doen...  Lang leve de Congolese administratie.  
Als patiënt kan je je ziekenhuisrekening in natura betalen.  Neen, niet 'de natura' die jullie denken, maar wel met een geit of wat ander voedsel...  Dit is schrijnend, zeker als je bedenkt dat patiënten vaak zelf niet voldoende te eten hebben...

Moraal van dit verhaal: Misschien moeten we niet teveel mopperen over wat we allemaal niet hebben en heel blij zijn met hetgeen we wél hebben! 

Maandag 13 oktober 2014: Een andere missie…

Na een rustige nacht en een frisse (lees ijskoude) douche zijn we klaar om ondertussen mijn vierde missie aan te vatten.  Al zal het toch wel iets anders verlopen dan de vorige missies.  Ons hoofddoel is immers deze missie eens stil te staan bij de huidige stand van zaken.  We hebben hier immers al veel geïntroduceerd:  zalven, een wondprotocol, handhygiëne, decubituspreventie, plaatsen van huidgreffen, … om er maar enkele op te noemen.  Wat we nu eigenlijk willen weten, is wat nog steeds werkt en wat niet. En nog belangrijker: waarom werken bepaalde zaken hier niet?  Is het omwille van de logistiek, cultuur, of zijn er nog andere redenen waar we geen weet van hebben…?

Aangezien we vanaf deze missie ook onder de vlag van Memisa werken, komt erbij dat we verpleegkundigen van vier andere Congolese ziekenhuizen mee zullen begeleiden en opleiden.  Bovendien zijn we ondertussen al enkele maanden bezig aan een wondzorgcursus specifiek voor Congo en willen we hieromtrent nog heel wat concrete feedback krijgen om mee te implementeren.  Het zal dus de eerste dagen vooral luisteren en praten zijn, en in het Frans. Ce n'est pas simple…

Na het typische maandagritueel, nl het begin van de werkweek met een misviering,  begint onze werkdag met een ontmoeting met de directie van het ziekenhuis om onze doelen toe te lichten en de meegebrachte materialen te overhandigen.  De rest van de voormiddag bestaat uit contacten leggen met onze andere Congolese zendelingen en het voorbereiden van de vragen om onze bevraging zo vlot mogelijk te laten verlopen en vooral de juiste info te verkrijgen.  Iets wat in de namiddag al snel blijkt dat het niet zo evident is als we onze vragen voorleggen aan een eerste verpleegkundige, bij wijze van pilootproject.   Het gevoel van controle enerzijds en van hiërarchie in het ziekenhuis anderzijds zorgen ervoor dat je mooie modelantwoorden krijgt, maar eigenlijk weinig te weten komt.  Er is dus nog wel wat werk aan de winkel. 

Om nieuwe ideeën te krijgen, maken we nog even een korte wandeling door het dorp.  Altijd wel leuk om terug het Congolese dagdagelijkse leven op te snuiven.   Spelende kinderen die met de ‘mundele’ (congolees voor blanken) mee op de foto willen,  jaloerse jongemannen omdat ik met twee jonge blanke juffrouwen op wandel ben, vrouwen met een heel bos aan takken op hun hoofd, … teveel om op te noemen.  Na de gebruikelijke activiteiten en nog wat avondwerk is het tijd om de dag af te sluiten.   Moe, ja vooral mentaal, fysiek wat minder mede doordat het vandaag eerder wat Belgische temperaturen waren met een bewolkte hemel.  Van regenseizoen is voorlopig nog niets te merken…

Zondag 12 oktober 2014: Kisantu, here we come…

Hopelijk is de eerste nacht geen voorbode voor de andere nachten…  Ik heb amper twee tot drie uur geslapen door een gevecht met een peloton muggen, blaffende honden om maar te zwijgen van de hitte.  En als je dan uiteindelijk toch goed en wel in slaap bent geraakt, word je alweer gewekt door de typische ochtendgezangen van twee verschillende kerken in de buurt.  Gelukkig is er toch water in de douche, en zelfs warm water.  Dat zal het laatste warm water zijn voor twee weken.  Nog even ontbijten met een broodje met een ’ vache qui rit’ of een banaan en we kunnen ons klaarmaken voor onze rit naar Kisantu.

Complet is redelijk op tijd zodat we om iets na negen kunnen vertrekken voor onze hobbelige en kronkelige rit van bijna drie uur.  En ook al is het ondertussen de vierde keer, de rit blijft soms toch verbazen…   Zo kan je bijvoorbeeld een rond punt langs twee richtingen nemen. Tegenliggers gaan wel aan de kant.  Straatvegers proberen wat zand van de baan te vegen. Best wel grappig als je ziet wat vuil er langs de weg ligt.  De geuren word je ondertussen wel gewoon, al moet het gat van de ozonlaag hier zeker heel groot zijn als je ziet welke uitlaatgassen hier uit de wrakken komen…

Iets voor twaalf komen we aan bij de zusters voor een warme ontvangst met aperitief, kip en frieten.  Al was dat blijkbaar niet simpel, aangezien er vandaag weer geen elektriciteit is. En bijgevolg dus ook geen internet en water, want de pomp om het water van de bron naar boven te pompen werkt dus ook niet.  Dat belooft…Al is het allemaal wel heel herkenbaar ;-)

Nadat we alles uitgepakt hebben, brengen we een kort bezoekje aan de nieuwe spoedgevallendienst en operatiezaal van het ziekenhuis.  Wat een vooruitgang!  Al moet ik toegeven dat veel slechter ook moeilijk was…  Net voor het avondeten nemen we samen nog even de tijd om onze week al wat voor te bereiden zodat we er morgen direct in kunnen vliegen.

Tijdens het dagelijks avondgebed is het blijkbaar weer nodig om even het licht uit te doen.  Uitval van elektriciteit en internet, zeer handig als je net verbinding hebt met het thuisfront.  Al is de panne deze keer maar van korte duur.  Na het eten is het weer het ritueel van de gezamenlijke afwas met nadien nog even tijd om wat bij te praten.  En dan op tijd naar bed voor hopelijk een betere nacht.  In ieder geval heb ik een leuke boodschap boven mijn bed hangen, gekregen van mijn kids: ‘Some people don’t believe in heroes, but they haven’t met my dad’.  Wat kan je nog meer wensen…

Zaterdag 11 oktober 2014: Je weet dat je in Congo bent als…

… het zwart van het volk begint te zien, al dan niet met de typische geuren…

… je al begint te zweten als je het vliegtuig nog maar uitkomt, zelfs om 6u ’s avonds…

… je na twee uur nog altijd niet al je bagage hebt… (Blijkbaar is er door overgewicht heel wat bagage in Zaventem achter gebleven, en ook een koffer van Lien)

… je langs alle kanten nog eens extra gecontroleerd wordt op de luchthaven… (Het zou maar iets kunnen opbrengen)

… je terecht komt in een mierennest van auto’s en busjes vol met mensen,  met of zonder licht, met motor of al voortduwend…

… je enkel zebra’s ziet in de natuur, maar niet als zebrapad. Oversteken doe je waar je wilt, zelfs op een zesbaansvak…

… je slaapplaats tot op de laatste minuut onduidelijk is. Gelukkig bestaat er nog naastenliefde van zusters…

… je terug blij kan zijn als er al water uit je douche komt…

… je blij mag zijn met het eten op het vliegtuig, zodat je kan toekomen tot de volgende ochtend…

… de verkruimelde tuck koekjes smaken naar Deet…

Lang leve het Congolese avontuur!!!

Heverlee, maandag 29 april 2013

Na de gebruikelijke 8 tot 10 pascontroles zijn we zaterdag op tijd kunnen vertrekken vanuit Kinshasa. Al bij al een goede vlucht, af en toe wat turbulentie, maar voor een korte nacht.  Ook al heb ik me in allerlei posities gewrongen, ik denk dat ik maximum een drie uurtjes heb kunnen slapen. Net iets te weinig als je vanaf 9u 's morgens al weg bent. Uiteindelijk zijn we rond half zes plaatselijke tijd geland, voor ons vanuit Congo half vijf met een temperatuurverschil van rond de dertig graden...

Na alles uitgepakt te hebben - de geuren komen je tegemoet als je je koffer opendoet - heb ik nog een extra genoten van een bad met warm water, tanden nog eens goed kunnen poetsen met een elektrische tandenborstel, genoten van een gewoon glas melk, ... ja inderdaad dingen waar wij niet meer bij stil staan.  Nadien heb ik nog een communiefeest gehad van één van mijn petekinderen, dus van bijslapen is nog niet veel in huis gekomen.

Ik hoop dat jullie mee genoten hebben van de verschillende verhalen. Met gemiddeld een 40 tot 60 blogbezoekers per dag was het voor mij in ieder geval ook leuk om jullie dit mee te geven.  Op naar de volgende missie, normaal gezien volgend voorjaar.

Veel groeten en tot binnenkort!

Kris

Kinshasa, zaterdag 27 april 2013 14u30

Inderdaad, ondertussen zitten we al te wachten bij de broeders in Kinshasa om deze avond om half negen onze vlucht te hebben.  En gelukkig hebben we hier stroom en internet.  Zoals jullie zullen gemerkt en verwacht hebben was het in Kisantu anders. We hebben de laatste 24 uur geen elektriciteit gehad, noch internet, en bovendien deze morgen ook geen water gezien de pomp van de bron niet heeft kunnen werken.  Het was dus deze morgen een kattewasje met wat water uit de emmer in plaats van een frisse douche. Ik zal morgenvroeg dus goed stinken als ik van het vliegtuig stap…  Bovendien zat heel het huis vol met Congolese vrouwen en mannen van een of andere ambasade die zich hier zouden komen opfrissen en ontbijten.  Dat viel dus ook wat tegen…

Om acht uur zijn we nog een laatste keer naar het ziekenhuis geweest om het verband van het tweede geopereerde kindje uit te pakken.  Eigenlijk best spannend, al was het resultaat niet volledig zoals we gehoopt hadden.  Infectie blijft hier een groot probleem en dus ook nog een werkpunt, al vermoed ik dat we deze wonde nog wel in orde krijgen.  Dit maakt dus dat onze missie niet helemaal maar voor een groot deel geslaagd is. We hebben veel duidelijke info kunnen verzamelen en problemen aan het licht kunnen brengen, de wondzorg is nog verbeterd, de operaties verlopen goed, maar anderzijds dienen we nog te bekijken hoe we de nazorg van de huidtransplantaties nog kunnen verbeteren.  Het is toch niet allemaal zo simpel als bij ons…

Iets voor negen zijn we klaar voor de altijd vermoeiende rit naar Kinshasa.  Een lange kronkelige weg van 120km met veel obstakels. Het is als het ware een slalom tussen de auto’s in panne, de vrachtwagens die de heuvels niet op geraken, en de autowrakken die nog uitgebrand of per totale langs of op de weg liggen.  Neem er dan nog de duizenden mensen bij die langs de weg lopen en het enorme getoeter.  Ook voor een derde keer blijf je nieuwe dingen tegen komen.  Zo moet Complet opeens alles dicht gooien als een moto op zijn gemak de weg wil oversteken. Wat volgt, is een hevige Congolese discussie van bijna 10 minuten, zeker omdat de moto geen verzekering heeft.

Van CO2  vervuiling hebben ze hier ook nog niet veel gehoord, al is dit volgens Ivo wel het geval. Maar de regering heeft de maatregel moeten afschaffen wegens het grote protest van de mensen gezien ze geen geld hebben om fatsoenlijke auto’s te kopen.  En er bestaat wel een keuring, maar ook hier zijn er maten en gewichten. De auto van de zusters kreeg twee “gaatjes” voor een gebarsten voorruit en een kapot achterlicht.  Toen ze vroeg hoe de duizenden wrakken door de keuring geraakten, antwoorden ze heel simpel: “Mais ma soeur, autrement vous n’avez pas de travaille dans l’hôpital”.

Je merkt ook direct als we Kinshasa naderen. De druktes, de filles, de geuren, het vuil langs de weg, de chaos. En ook hier zijn we getuige van een ongeval. Een auto negeert de politie en draait een straat in waarbij hij ook nog een voetganger aanrijdt. Gelukkig zonder erg, maar zowel de politie als tientallen mannen lopen achter de auto aan. Hopelijk zal hij nergens moeten stoppen, want als ze hem te pakken krijgen, wil je niet weten wat ze er allemaal mee zullen doen. 

Eerst passeren we nog even langs het ziekenhuis Mama Jemo waar we nog iets moeten ophalen. Het is een ziekenhuis van 1200 bedden, gelijkaardig aan Kisantu maar veel groter.  Hier werkt ook Dr. Batalantsi, de vriend van Ivo die we net tegen het lijf lopen. Hij geeft ons even een korte rondleiding op zijn dienst heelkunde.  Grote zalen met patiënten met ernstige wonden waaronder veel oncologische wonden.  Maar qua wondzorg kunnen ze ook hier nog veel leren. Veel antibioticagebruik en van honingzalf hebben ze nog niet gehoord.

Ons grote doel van ons is dan ook om de honingzalf hopelijk binnen enkele jaren te kunnen verspreiden via Caameki, de verdeler van geneesmiddelen die samenwerkt met Europese instanties. Zo zouden we ook de centre de santés kunnen helpen, want ook daar is nog hopen werk zoals ik gisteren verteld heb.  Je ziet na Kisantu zullen we zeker nog heel wat werk blijven hebben, zeker gezien wondzorg een probleem is dat er overal is in Congo.

Nadien is het tijd om in te checken, wat verbazend vlot gaat, zeker omdat ze snel doorhebben dat we van een humanitaire missie komen.  Terwijl Ivo op stap gaat met Dr. Batalantsi gaan Liesbeth en ik iets verder eten met Complet. Het is een goed en proper restaurant waar je lekker kan eten: Antilope met pepersaus, maar ik maak ook van de gelegenheid gebruik om even krokodil te proeven. Lekker.

Na het eten brengt Complet ons naar de broeders waar we even de tijd nemen om ons op te frissen, de blog te posten – zodat jullie op de hoogte blijven – en ons missieverslag te maken.  Ik zou immers graag alles afwerken vooraleer we terug in België zijn.  En dan is het tijd voor het lange wachten, de fille naar de luchthaven en de verschillende controles.  Hopelijk is het een vlotte vlucht. Normaal landen we morgenvroeg om iets na vijf op Zaventem.

Alvast tot morgen, voor een laatste blog!

Veel Congolese groeten,

Kris